#11 Papierek (nie)la(k)musowy

Bycie magistrem a bycie mądrym to dwie różne sprawy.

— Ferdynand Kiepski

Każdy, kto choć raz zasmakował cudownego uczucia natchnienia i ma w sobie przynajmniej krztynę duszy artystycznej, wie, że prysznic to miejsce, w którym nasz mózg przeżywa prawdziwą burzę. I jeśli miałabym kiedyś w przyszłości (jak już będę znaną i cenioną pisarką, z Noblem, Nike i nagrodami kolejno: Miłosza, Gdyni, Trakla i „bruLionu”) oprowadzić jakiegoś szanownego pana redaktora z telewizji tak zwanej śniadaniowej po moim domu, a on zapytałby: „Gdzie znajduje się pani warsztat twórczy?”, zaprowadziłabym go prosto do mojej ukochanej (i remontowanej w zeszłym roku) łazienki. Nie tak dawno temu, po raz kolejny w życiu, zalała mnie fala domorosłego filozofizmu i buntowniczej weny, kiedy oddawałam się codziennemu rytuałowi obmycia.

Ale ja nie miałam zamiaru opowiadać Wam o żadnych remanentach i innych takich (choć o wybieraniu kafelek i armatury z moimi rodzicami można by napisać kolejny felieton. Kto wie, może to uczynię? Albo lepiej. Fanfiction o tym napiszę).

Przypomniał mi się pewien stary odcinek ulubionego przeze mnie programu pt. Matura to bzdura. Stary, bo jeszcze z czasów, kiedy prowadzącym był Kuba Jankowski. Bez bicia i z pochylonym czołem przyznaję się, że odkąd skończył z tym projektem, przestałam sprawdzać nowości na kanale. I walory estetyczne wynikające z oglądania Kuby na ekranie bynajmniej nie miały tu najmniejszego znaczenia. To, oczywiście, bardzo niepostępowe i nienowoczesne podejście, ale dla mnie Jankowski był po prostu duszą tego programu. A skoro już go nie ma... Taki wiersz z I roku filologii mojej najdroższej mi się przypomniał: Dusza z ciała wyleciała...

Co było szczególnego w tym odcinku? Cóż, nie pamiętam nawet jakiej dziedziny (lub przedmiotu szkolnego) on dotyczył, najważniejszy był sposób konstrukcji. Zawsze było (i śmiem podejrzewać, że nadal jest) tak, że wybierano jedną osobę, która odpowiadała dobrze i kontrastowano ją z tymi, którzy odpowiadali źle. W tym szczególnym odcinku (do którego link postaram się wrzucić gdzieś na sam koniec) przeciwstawiony „wykształconym mądralom” został... dres. Tak, nazwijmy rzecz po imieniu. Koleś wyglądał jak typowy Sebix spod bloku. Ale życie uczy nas, by nie oceniać książki po okładce. Nigdy tego nie robię. I dobrze, że nie zrobiłam tego wtedy, bo musiałabym się spalić ze wstydu.

Otóż kolega matury (jeśli dobrze pamiętam) nie miał. Pozostali uczestnicy – owszem. Ale oni nie znali odpowiedzi na proste pytania i ledwie składali zdania, które można by ochrzcić mianem „polskich”, a on nie dość, że wysławiał się bardzo ładnie, to nawet razu się nie zawahał przy odpowiedzi. Po prostu rozłożył ich na łopatki. Czego oni, siłą rzeczy, do premiery odcinka wiedzieć nie mogli.

To mi nasunęło dość oczywistą może, ale przy tym bardzo prawdziwą myśl, że matura to naprawdę bzdura. Po pierwsze dlatego, że w gruncie rzeczy uczy nas zdawać egzaminy, a nie nabywać wiedzę. Okej, ktoś powie, ale przecież trzeba się do niej uczyć. Ja na to: dobrze, to jak takim amebom umysłowym udaje się ją zdawać? Bo chyba nie wiedzą? Nie kieruje nimi pragnienie rozwoju intelektualnego, tylko pogoń za papierkiem. Żeby siary nie było, że bez wykształcenia jest.

Mam w rodzinie przykład – ba, przykłady! – ludzi bez matury. Nie zawsze się rozumiemy, ale jak mój ojciec obejrzał sobie kilka starszych odcinków Matury..., to się za głowę złapał. „I to są ludzie po studiach, po maturze?”, pytał mnie ze złośliwym uśmiechem. Ale może u niego, człowieka po zawodówce, zadziałał fakt, że kiedyś ten typ szkoły nie był uważany za „niszowy” i wszędzie trzeba było się uczyć, a ludzie z fachem w ręku, i to przydatnym, byli nieocenieni. Pozostało tak zresztą do dziś, ale to temat na jeszcze jeden felieton.

Idea programu ma przełożenie na rzeczywistość. Na moim roku jest około 180 studentów (zaskakująco dużo po 250 na pierwszym, a jesteśmy na dawnym piątym – system boloński przemianował nas na drugi drugiego stopnia. Wyższa matematyka), ale naprawdę niewielka grupka zasługuje na miano przyszłych magistrów. Sama nie jestem w stanie obiektywnie ocenić (tu następuje oszukiwanie się, jakoby Nietsche wcale nie napisał mądrze, że pojęcie prawdy obiektywnej nie istnieje i nie ma prawa bytu), czy zaliczam się do tego elitarnego grona. Przeraża mnie, że kilkanaście osób zostanie, by robić doktorat. I będzie we własnym mniemaniu umysłową elitą. Ktoś się zdeklarował, że nie przeczytał ani jednej książki w ciągu całego dwustopniowego programu kierunku. Pewien kolega krytykuje prawie każdego naszego wykładowcę, stwierdzając, że jest „niekompetentny”. A osoba po licencjacie jest? Jedna z moich koleżanek stwierdziła latem, po ostatnim naszym egzaminie w poprzedniej sesji, że „nie wyobraża sobie, że miałaby teraz pracować”. W wieku dwudziestu trzech lat! Skandal! Wyzysk! Obóz pracy!

Przyszło mi do głowy, że niektórzy w studiach nie upatrują samorozwoju, tylko możliwości „legalnego nieróbstwa”. Oczywiście, nie należy odsiewać tych, co łączą pracę ze studiami jako tych „dobrych” od bezrobotnych na studiach jako tych „złych”. Niestety, wizja umysłowej elity jest atrakcyjna dla obu typów.

Zdecydowana większa część ludzi z kierunku pracuje, bo musi utrzymać wynajmowane pokoje/mieszkania/po prostu chce być niezależna i najzwyczajniej w świecie nie znosi lenistwa. Ale takich przypadków to ja Wam mogę na palcach obu rąk zliczyć. Mam na seminarium dziewczynę, która pracuje w solarium, a jest po specjalności (nie specjalizacji! Specjalizacje są TYLKO na medycynie!) nauczycielskiej, więc może śmiało ruszać do podstawówek. A ona olewa całe studia, bo koncentruje się na swojej posadzie jakiejś rzekomej kierowniczki. Awans jest świeży, ale podobno nie wniósł niczego nowego do jej życia finansowego. Moja promotorka nie krzywi się na jej sposób na życie wyłącznie ze względów politycznych. A mogłaby, bo na ostatnich zajęciach panna dała jej do zrozumienia, że wymagany do zaliczenia fragment skądś... przekopiowała.

Ktoś mógłby mi zarzucić: przecież sama nie pracujesz. I to byłaby prawda. Ale jeszcze rok temu pracowałam.

Złapałam pracę „dzięki” koleżance, która zaszła w ciążę, a jej szefowa potrzebowała rąk chętnych do pracy. Trochę się bałam, ale weszłam w to. Nie miałam doświadczenia barmańskiego ani kelnerskiego, ale dobra współcierpiąca studentka objaśniła, że jak przed każdym sezonem, szefowe przyjmują nawet tych nieopierzonych, tydzień lub dwa szkolą, a dopiero potem zaczyna się hardkor. Poszłam.

Początkowo miała to być typowa „sezonówka”, czyli harówa w gastro na lato. Wszyscy pracownicy takiego lokalu Wam powiedzą, że co roku w wakacje każde gastro przeżywa swój renesans, by w październiku zapaść w zimowy sen, przerywany jedynie piątkami i sobotami. Ja zostałam jednak na dłużej.

Ja nie mówię, że praca i studia to bułka z bananem. I bynajmniej nie obiecuję kokosów. Ale gdzie podpisywaliście umowę, że dorosłe życie będzie przypominać film Disneya? Proszę o adres, telefon, link, cokolwiek. Z chęcią machnę parafkę pod takowym orzeczeniem.

Jak wyglądało moje życie od października 2014?

Piątek. Wpadam do domu, to jest godzina szesnasta, mam pół godziny, żeby się przebrać, spakować obiad do pojemnika, przepakować torbę, wsiąść w auto i odbyć 20-minutowy rajd w godzinach szczytu. Matizem. Mam nadzieję, że rozumiecie mój Weltschmerz.

W robocie zapierdol. I fakt, czy jestem na pomocy czy jako główna barmanka nie ma znaczenia. Jestem urobiona po same łokcie. Nogi mi włażą w ciemne odmęty mojego ciała. Lakier na paznokciach nie ma szans przetrwać dłużej niż dwanaście godzin. I uśmiechaj się. Klientów nie obchodzi, że na przyszły tydzień masz do przeczytania wielki stos tekstów, które w większości brzmią jak sławetne pierdolenie o Szopenie (nikt nie mówił, że teoria literatury to pomiot szatański), że wkurwiła cię niekumata koleżanka na uczelni, która nie potrafi nigdy niczego zapamiętać lub zanotować ani nawet że masz okres, na twoim twardym dysku leży i kurzy się zaledwie zalążek pracy licencjackiej, nie zjadłaś niczego od ośmiu godzin, nie masz drobnych do wydawania reszty, mocz rozrywa ci pęcherz, a kolejka spod baru kończy się przy bardzo odległych drzwiach.

Kończę, jest godzina druga trzydzieści. Produkująca (wedle własnego uznania) lód kostkarka szumi wodą, oczy mi się zamykają, jest ciepło i ciemno, a ja podliczam kasę, myję podłogę za barem i w kiblach. Zamykam zmianę, wkładam pieniądze do sejfu, wbijam kod do alarmu i wychodzę z lokalu, zamykając drzwi na klucz i taszcząc za sobą wielki kosz z ciężkimi śmieciami. Przechodzę sama przez rynek, podejrzanie cichy i pusty, mijam panie z całodobowej piekarni, które palą papierosa przed wejściem, przechodzę przez pasy na plac, odpalam matiza i wracam z półsennymi oczami do domu dwadzieścia minut.

Kiedy się kładę, jest czwarta. Następnego dnia wstaję o dziewiątej, sprzątam, jem lekki obiad i wracam na piętnastą do pracy.

Stan konta pod koniec miesiąca: 200 złotych. Bez kitu. Po czterech dwudniowych weekendach. Plus jakieś drobniaki z napiwków.

Paradoksalnie, był to w moim życiu okres, w którym byłam najlepiej zorganizowana, zawsze miałam wszystko przeczytane, zrobione najlepsze, kolorowe, ręczne notatki, miałam bardzo przyziemne, „trzeźwe” spojrzenie na świat i rzeczywistość. Nie musiałam prosić rodziców o pieniądze, płaciłam sobie za bilet, leki, miałam na drobne zachcianki. Pokoju bym z tego nie utrzymała, siebie też nie, ale zyskałam w pewnym stopniu niezależność i nieco uznania w oczach załamanych mną rodziców. Nie napisałam też nawet słowa mojego ff ani niczego artystycznego.

Nie było łatwo i fajnie, chociaż i tak miałam dobrze, bo pracowałam głównie w piątki i soboty, rzadko dorzucano mi niedziele, a jeśli już, to na pomocy.

Rzecz jasna, wszystko zależy od rodzaju wykonywanej pracy; podejrzewam, że w biurze może być lepiej – płacowo i warunkowo. My nie mieliśmy raju, ale sprawdziło się powiedzenie, że tam, gdzie najgorzej, są najlepsi ludzie. Byliśmy kadrą, która zdarza się raz na sto tysięcy. Wiadomo, nie wszyscy darzyliśmy się wielka sympatią, ale nikt nikomu nie robił pod górę ani na złość, nikt nie wykraczał poza drobne uszczypliwości, zaakceptowaliśmy tych najmłodszych i najnowszych (do tego stopnia, że balowaliśmy razem po krótszych dniówkach), a jak ktoś coś zawalił, to nie dzwoniło się do szefowych, tylko bardziej doświadczeni pracownicy pomagali posprzątać bałagan i nie było sprawy. Jeśli miałabym tam wrócić, to tylko dla ludzi. Tyle że ich już tam nie ma.

Bo nie odeszłam tylko z powodu kasy. Hajs musi się zgadzać, ale wisi nade mną widmo motywu vanitas, więc nie dbam o to przesadnie. Zmieniło się szefostwo. Skorzystał na tym lokal, ale nie pracownicy. Ze starej kadry zostały dwie osoby. Powaga.

I tak z felietonu o wykształceniu wyszła mi kartka z pamiętnika. Jesteście źli?

Bo chciałabym to jednak spiąć jakąś mądrą w miarę możliwości klamrą.

Nie mam pracy od roku. Złożyło się na to kilka czynników, w tym zdrowotny, który ciągnie się od lat, a przybrał na sile jeszcze w zeszłym roku, kiedy zemdlałam po przyjściu z dniówki. Powoli się zbieram w sobie i mam zamiar znaleźć coś, co nie wiązałoby się z gastronomią i powrotami w nocy (a więc szukam czegoś, co nie istnieje), bo nie lubię poczucia bezczynności. Ale za to lubię poczucie zorganizowania. (Martwi mnie wątek upadku literatury w moim życiu, ale jestem gdzieś przygotowana mentalnie, że wkrótce pożegnam się z własną tfurczością).

To nie te czasy, kiedy studiowanie było czymś niezwykłym i stanowiło przywilej elit. Jak każdy kij, i ten ma dwa końce, więc dzięki temu biedniejsi mają szansę, ale i sito ma większe oka, zatem przepuszcza debili, że się tak kolokwialnie wyrażę. W związku z tym tytuł „mistrza i nauczyciela” przypada często byle komu.

Wiadomo, że studia nie mają za zadanie wyszkolić nas w konkretnym fachu, a raczej otworzyć oczy na świat, pozwolić go zrozumieć i dzięki temu lepiej w nim funkcjonować. Mają wyzwolić w nas kreatywność i jeszcze większy głód poznawania. Żeby nasza przyszła praca stała się misją i pomogła wydobyć z nas to, co najlepsze, byśmy mogli naszą wiedzą zmieniać świat.

Pomijam rosnącą tendencję utylitarną. Pomijam typowe polskie absurdy.

Doszliśmy do punktu, w którym wykształcenie nie oznacza wiedzy, a papier. I chęć przedłużenia słodkiego czasu dzieciństwa.

Praca i studia to nie bułka z bananem. Ale też nie Runmaggedon. Nie mówcie więc, że nie dalibyście rady połączyć studiowania z pracą (robię wyjątek dla medycyny, ale znam i takich hardkorów). Już wolę, żebyście walnęli prosto z mostu, że zwyczajnie Wam się nie chce.

Ale wtedy też nie idźcie na studia. Nie opłaca się pięć lat udawać.

Niefajne to, ale wstawiam, bo wiem, że w życiu tego nie poprawię do stopnia, który mógłby mnie choćby ukontentować.

Założyłam konto na Wattpadzie. Spokojnie, nie będę tam wstawiać całych tekstów (edytorskie zapędy mnie powstrzymują – i słusznie), tylko zapowiedzi: rozdziałów, felietonów, oneshotów. Cieszycie się? Będę się bawić w okładki, chociaż nie umiem. Jak wczoraj odpaliłam Gimpa...

...powitała grafikę niczym starego przyjaciela.

Zapraszam tych, co ewentualnie byliby zainteresowani: nieprzysiadalna.

To tego. Co powiecie?